Historie

Charles Ruys de Beerenbrouck

Dit getekende portret door Bernard van Vlijmen toont de man die op 10 december 1934 de Sint Adelbert Vereniging, op instigatie van de Nederlandse bisschoppen, oprichtte. Het is de R.K. staatsman Jhr. Mr. Charles Ruys de Beerenbrouck, in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw  minister-president en voorzitter van de tweede Kamer.

Ruys hield zich niet alleen met de zaken van de staat bezig maar ook met die van de kerk. Het was de tijd van het verzuilde Nederland met binnen de Rooms- katholieke zuil verschillende belangen- en standsorganisaties. De Sint Adelbert Vereniging was bedoeld als de standsorganisatie voor de beoefenaren van de vrije en intellectuele beroepen zoals artsen, leraren, advocaten en notarissen. De vereniging werd genoemd naar de heilige Adelbert die samen met onder meer Sint Willibrord in de vroege middeleeuwen het Christendom naar de Lage Landen heeft gebracht.

Abdij van Egmond in 1638

De beroemde Benedictijner Abdij in Egmond draagt eveneens de naam van Sint Adelbert.
Na 1934 werden er in veel steden in het hele land Sint Adelbertafdelingen opgericht die, naast belangenbehartiging, ook streefden naar bevordering van de katholieke cultuur. Nagenoeg alle leidende figuren uit de Rooms-katholieke wereld waren daar lid van. De grootste bloei beleefde de vereniging in de jaren
50 en 60 met 42 afdelingen verspreid over alle provincies. De jaarlijkse landdagen met belangrijke sprekers waren vaak spraakmakende bijeenkomsten.

Edward Schillebeeckx

Jan van Kilsdonk

Zo ook in 1962 toen de jaarrede werd uitgesproken door studentenpastor Jan van Kilsdonk, s.j., deze verving de onverwacht verhinderde professor Edward
Schillebeeckx, o.p. Het thema van zijn toespraak was Vrijheid – Geweten – Leergezag. Van Kilsdonk keerde zich in zijn betoog onder meer tegen blinde gehoorzaamheid aan de Curie en bepleitte loyale oppositie binnen de kerk.

Het pontificaat van Johannes XXIII
(1958-1963) en het Tweede Vaticaans  Concilie (1962-1965) leidde bij vele katholieken tot herbezinning op hun plaats in kerk en maatschappij. De rede van Van Kilsdonk trok brede aandacht, ook bij  het Vaticaan, en kan binnen en buiten de Sint Adelbert Vereniging worden gezien als een belangrijke katalysator in dit proces van heroriëntatie.

De interne discussies over de positie en koers van de vereniging leidden tot een ingrijpende statutenwijziging in 1968. Niet langer is er sprake van een standsvereniging, de katholieke identiteit wordt vervangen door de algemeen christelijke en het woord Sint in de verenigingsnaam wordt geschrapt. De leden worden geacht het evangelie als gemeenschappelijke bron van inspiratie te hebben. In plaats van een centraal aangestuurde organisatie ontstaat een federatie van autonome afdelingen.

Voor zeer vele leden ging deze verandering óf te ver óf niet ver genoeg. Dit leidde in de periode 1968 – 1975 tot een grote uittocht van leden waarbij niet minder dan 34 van de 42 afdelingen werden opgeheven.

De overblijvende afdelingen gingen aanvankelijk ieder op hun eigen wijze verder maar onderhielden vanaf 1977 in toenemende mate onderling contact. In 1982 besloten zij het landelijk verband van de Adelbert Vereniging te herstellen op basis van de statuten van 1968.

Deze afdelingen hebben de afgelopen halve eeuw een grote vitaliteit getoond door te midden van grote maatschappelijke veranderingen zoals ontzuiling, secularisering, globalisering en individualisering steeds een plek te blijven bieden voor ontmoeting en gesprek en voor verdieping van het inzicht van de leden in onderwerpen van levensbeschouwelijke, maatschappelijke en culturele aard. Dit  met respect voor de katholieke wortels van de vereniging en met betrokkenheid bij de beleving van het christelijke geloof.

In de statuten wordt ook bepaald dat gestreefd wordt naar het initiëren en onderhouden van contacten met instellingen met een soortgelijk of aanverwant doel en het ( mede ) organiseren van bijeenkomsten, congressen en seminars.

Aan deze bepaling wordt in de praktijk inhoud gegeven door ATT (het samenwerkingsverband van de Adelbert Vereniging, de Stichting Thomas More en het Thijmgenootschap dat ieder jaar een symposium organiseert) en het lidmaatschap van het VKMO (Verband van Katholieke Maatschappelijke Organisaties) en het CSC (Christelijk Sociaal Congres).